Marathon nam Hoa Kỳ trỗi dậy

Sau kỷ nguyên của những Meb Keflezighi, Galen Rupp, Ryan Hall hay Khalid Khannouchi, marathon nam Hoa Kỳ có một chu kỳ đi  xuống nhưng gần đây, với sự vươn lên mạnh mẽ của nhiều chân chạy trẻ, tương lai hứa hẹn tươi sáng hơn nhiều.

oOo

Ngày 8 tháng 10 năm 2023, anh chàng với đôi mắt mở to đã tiến về vạch xuất phát Chicago Marathon để làm một công việc táo bạo.

Dù tin rằng tiền năng chạy bộ lớn nhất của bản thân là marathon, anh không ở đó để chạy cự ly 42,195km lần đầu tiên. Ngược lại, chân chạy thầm lặng bước sang năm chuyên nghiệp thứ hai này sẽ dẫn tốc cho một nhóm hướng tới mục tiêu sub-2:08, trong đó có niềm hy vọng Clayton Young.

Ford hoàn tất nhiệm vụ, đưa nhóm này qua nửa chặng với thời gian 1:03:40 và duy trì tốc độ tới mốc 30km chỉ sau 1:30:53. Young tiếp tục chạy để đạt bước đột phá với PR 2:08:00, chỉ chậm hơn bạn tập Conner Mantz có 13 giây. Mantz đạt PR 2:07:47.

Không ai để ý đến Ford vào hôm ấy nhưng đó là một trong nhiều chất xúc tác đang dần toả sáng trong hàng ngũ các chân chạy marathon nam Hoa Kỳ.

“Rõ ràng vào thời điểm đó chạy 30km với tốc độ sub-2:08 thật sự khó khăn,” Ford hồi tưởng. “Tôi biết phần khó nhất của marathon là 10km sau cùng nên sub-2:08 không phải của tôi. Có điều như thế cũng khiến tôi hào hứng vì biết có ngày mình sẽ đạt được.”

Ngày đó đến khá nhanh. Ford ra mắt marathon vào tháng 11 năm ngoái tại New York City Marathon với thành tích 2:11:08, về đích thứ 11. Khúc hát đó lại vang lên mùa xuân năm nay, anh đạt thông số 2:08:00 – đúng bằng thành tích đã hỗ trợ Young – cùng vị trí thứ 10 tại Boston Marathon.

Thành tích đó, cùng ngày Mantz về đích thứ 4 với thông số 2:05:08 còn Young về thứ 7 với thông số 2:07:04, là 1 trong 7 sub-2:09 các chân chạy Hoa Kỳ đạt được từ tháng 10 năm ngoái. Dù thành tích này chưa lọt top 100 thế giới nhưng cho thấy đà tiến bộ của các chân chạy nam Hoa Kỳ.

Lý do là sự kết hợp giữa cải tiến theo thế hệ trên đường đua, xu hướng các chân chạy thử nghiệm bản lĩnh chạy marathon vào giai đoạn đầu sự nghiệp, cải thiện quá trình đào tạo và thi đấu quyết liệt hơn, theo lời Pete Rea – huấn luyện viên trưởng của nhóm huấn luyện ZAP Endurance tại Blowing Rock (bang Bắc Carolina) nơi Ford tập luyện.

“Đó chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Đúng vậy, công nghệ giày chạy đóng vai trò quan trọng nhưng tôi tin rằng với ngày càng nhiều các chân chạy nam Hoa Kỳ đã tiến bộ trong 8-10 năm qua, trải rộng từ 1500 – 10.000m thì marathon là cự ly tiếp theo sẽ có bước đột phá lớn. Chúng ta đã thấy điều đó với các chân chạy nữ, giờ thì đến lượt nam.”

Sau cùng cũng đột phá

Năm ngoái, Mantz và Young về nhất – nhì giải marathon tuyển chọn Olympic và có vé tới Paris họ là hai chân chạy nam duy nhất của Hoa Kỳ đạt chuẩn 2:08:10. Mặc dù Leonard Korir, người về thứ ba với thành tích 2:09:57, cũng có vé tham dự Olympic nhờ quyết định vào phút chót của Liên đoàn Điền kinh Thế giới xét duyệt theo bảng xếp hạng thế giới, nhưng điều đó dấy lên những cuộc thảo luận tại sao Hoa Kỳ lại tụt hậu quá xa về marathon nam.

Mantz và Young sau đó vươn lên trở thành những ngôi sao marathon hàng đầu của Hoa Kỳ, lần lượt xếp thứ 8 và 9 tại Thế vận hội Paris. Từ đó, họ đều lọt vào top 10 New York City Marathon năm ngoái trước khi tiếp tục cải thiện thành tích tại Boston.

Nhưng giờ đây, ngày càng có nhiều chân chạy Hoa Kỳ bám đuổi sát nút thành công của họ.

Tháng 10 năm ngoái, CJ Albertson (thứ bảy, 2:08:17) và Zach Panning (thứ mười, 2:09:16) đạt PR tại Chicago. Sau đó, vào tháng 12, Biya Simbassa rút ngắn PR tới 3 phút rưỡi, đạt thành tích 2:06:53 tại Valencia Marathon ở Tây Ban Nha.

Tháng 3 năm nay, Matthew Richtman bất ngờ giành chiến thắng Los Angeles Marathon với thành tích 2:07:56, chỉ 5 tháng sau khi đạt thành tích 2:10:47 trong lần ra mắt tại Twin Cities Marathon. Một tuần sau Boston, Alex Maier tiếp nối màn ra mắt ấn tượng vào mùa thu năm ngoái tại Chicago (2:11:24) bằng chiến thắng tại Düsseldorf Marathon với thành tích 2:08:33. Đầu tháng 5, Andrew Colley – bạn tập luyện của Ford – về đích thứ năm giải Prague Marathon với thành tích 2:09:46, trong khi Albertson về thứ ba giải Ottawa Marathon với thành tích 2:08:55 vào ngày 25/5 (chỉ bốn tuần sau khi xếp thứ 14 tại Boston bằng thông số 2:10:16).

Thêm vào đó, Haftu Knight về nhì (2:09:37) tại McKirdy Micro Marathon diễn ra ngày 30/3 tại Congers (New York) khiến Hoa Kỳ đột nhiên có 10 chân chạy đạt sub-2:10 kể từ tháng 10 năm ngoái. 5 người trong đó (Richtman – 25 tuổi, Maier – 25 tuổi, Knight – 25 tuổi, Ford – 27 tuổi và Mantz – 28 tuổi) mới chỉ 28 tuổi trở xuống và đã tham gia nhiều giải marathon.

Bốn trong số những chân chạy marathon xuất sắc nhất của kỷ nguyên trước chỉ ra mắt marathon khi ở cuối sự nghiệp: Meb Keflezighi (27), Galen Rupp (29), Abdi Abdirahman (29) và Alan Culpepper (30).

“Một trong những điều tôi thực sự nhận thấy lần đầu tiên kể từ khi ZAP bắt đầu vào năm 2001 là một số học viên xuất sắc hơn khi tốt nghiệp không còn quá chú tâm vào chạy trong SVĐ nữa, thay vào đó, nhiều người quan tâm đến chạy trên đường phố ngay,” Rea nói. “Có lẽ đó là hiệu ứng Conner Mantz, nhưng bạn biết đấy, kiếm sống thực sự khi chạy trong SVĐ vô cùng khó khăn. Trong khi chạy trên đường phố, nếu bạn đạt tới cấp độ cần thiết và chạy thực sự tốt thì kiếm sống không tồi tí nào.“

Giới hạn của bầu trời

Mantz đã đạt được nhiều thành tích, nhưng anh muốn chạy nhanh hơn. Tháng 6, Chicago Marathon thông báo rằng vào ngày 12 tháng 10 tới anh sẽ cố gắng phá kỷ lục Hoa Kỳ 2:05:38 do Khalid Khannouchi nắm giữ.

“Về đích thứ 8 tại Thế vận hội, và đạt sub-2:05 là tốt, nhưng tôi chỉ cố gắng nhanh hơn một chút sau mỗi lần chạy,” Mantz nói. “Tôi chỉ đang cố gắng thay đổi suy nghĩ một chút, để có thể cạnh tranh hết mình với mọi chân chạy khác.”

Thành tích 2:05:08 của Mantz tại Boston giúp anh đứng thứ hai sau Ryan Hall (2:04:58) trong danh sách thành tích chạy marathon xuất sắc nhất của Hoa Kỳ, nhưng kỷ lục quốc gia vẫn thuộc về Khannouchi tại London Marathon 2002 vì đường chạy của Boston Marathon không được coi là đủ chuẩn.

“Thật tuyệt khi chứng kiến điều đó vì [Conner] đạt thành tích không thể tin được,” Ford nói. “Tôi cũng nhớ lại anh ấy đã từng rất tuyệt vời như thế nào, chỉ vài năm trước anh ấy đã đạt sub-2:08. Vì vậy, ngay lúc này tôi đang nghĩ, ‘tại sao điều tương tự lại không thể xảy ra với mình?’”

“Nghe có vẻ hơi tham vọng, nhưng đó là tâm lý mà bạn phải có trong môn thể thao này,” Ford tiếp tục. “Tôi chắc chắn rằng trong vài năm tới bản thân mình và có thể một vài người khác có thể sánh ngang với anh ấy. Thành thật mà nói, anh ấy có lẽ muốn điều đó vì nếu có một số đối thủ cạnh tranh sẽ chỉ thúc đẩy tất cả chúng tôi phải nhanh hơn.” 

Trong khi Ford, Richtman cùng các chân chạy đang lên khác cho rằng Mantz và Young là chất xúc tác cho đà thăng tiến hiện nay của marathon nam Hoa Kỳ, Mantz ghi nhận Rupp, Keflezighi và cộng sự tập luyện Jared Ward là tấm gương phấn đấu trong những năm 2010. Gần đây hơn, phong cách mạnh mẽ của các chân chạy – kể cả những người giành huy chương Olympic Paris như Grant Fisher, Yared Nuguse, Cole Hocker và Kenneth Rooks, cũng như tân kỷ lục gia 5.000m Nico Young – chính là những người đang thực sự nâng êu chuẩn.

“Điều đó có tính lan tỏa,” Mantz nói. “Những người trên đường chạy luôn nỗ lực giành chiến thắng, và điều đó đã phần nào thay đổi cục diện cho các chân chạy dài Hoa Kỳ. Khi bạn thấy những chân chạy khác làm nên điều kỳ diệu, chính bạn cũng muốn như thế. Mọi người đang nhìn thấy những gì đang diễn ra trên đường chạy, thấy những điều khả thi, và nghĩ rằng, ‘Tôi có thể trở thành đứng hàng đầu Hoa Kỳ.’ Và để đạt được điều đó, bạn phải cạnh tranh top đầu trên đấu trường thế giới ngay bây giờ.“

Rea cho biết, việc tập luyện để có được các chân chạy sub-2:10 cũng đã thay đổi, một phần là do siêu giày cho phép người chạy phục hồi nhanh hơn. Ví dụ, trước đây ông và trợ lý huấn luyện viên ZAP Ryan Warrenburg thường cho các chân chạy thực hiện bài tập 10 hoặc 11 lần 1.000m với pace 3:00 đến 2:50 thì giờ đây các chân chạy như Ford và Colley thực hiện 18 đến 20 lần với pace tăng dần từ khoảng 3:12 xuống 2:48.

Quãng đường chạy hàng tuần của họ dao động từ khoảng 100 đến 120 dặm trong quá trình chuẩn bị cho marathon, nhưng ngoài các bài chạy dài khoảng 22 – 24 dặm, các chân chạy marathon ZAP còn thực hiện một bài chạy dài 19 – 21 dặm sau mỗi 10 ngày.

“Một phần là nhờ công nghệ giày chạy. Chúng ta sẽ không bao giờ cho phép các chân chạy làm thế nếu không có công nghệ giày chạy hiện đại”, Rea nói. “Ngay cả những bài tập như chạy tempo cũng sẽ dài hơn. Vì vậy, khối lượng tổng thể có lẽ sẽ tăng thêm 20 – 30%, nhưng các chân chạy phục hồi sau những buổi tập đó nhanh hơn bao giờ hết.”

Hướng tới Olympic 2028

Ford và Richtman đều từ chối cơ hội chạy cho đội tuyển Hoa Kỳ tại Giải vô địch điền kinh thế giới ở Tokyo vào tháng 9. Thay vào đó, cả hai sẽ dự một giải marathon mùa thu – ở Chicago hoặc New York – với hy vọng được gặp các đối thủ mạnh để chạy nhanh hơn nữa.

Người đại diện của họ, Josh Cox (bốn lần lọt tham gia giải tuyển chọn marathon cho Olympic và có PR 2:13:50) tin rằng giải thứ ba của mỗi người có thể là một điều thực sự hấp dẫn dựa trên thành công hiếm hoi trong hai giải đầu tiên của họ.

“Khi tôi còn thi đấu, họ luôn nói rằng, ‘Này, phải mất hai giải marathon mới thực sự hiểu được nó. Giải thứ ba là khi bạn đã sẵn sàng bùng nổ. Vì vậy, hoàn thành xuất sắc giải đầu tiên thực sự là một điều gì đó. Nhưng sau đó, đạt được những kết quả phi thường như cả hai đã làm – 2:07:56 và 2:08 – thực sự là một điều rất, rất tuyệt vời. Tương lai chắc chắn sẽ tươi sáng.“

Trước giải tuyển chọn đội tuyển tham dự Olympic 2020, có bốn người đạt sub-2:10 và chỉ hai đạt sub-2:09. Năm 2024, có 12 người đạt sub-2:10 và 5 người đạt sub-2:09.

Mặc dù tiêu chuẩn tham gia giải tuyển chọn cho Olympic 2028 đã được công bố gần đây, nhưng địa điểm tổ chức vẫn chưa xác định. Tuy nhiên, theo đề xuất của Liên đoàn Điền kinh Hoa Kỳ, thời gian tổ chức phải là cuối tuần trong khoảng 25-26 tháng 3 năm 2028.

Simbassa cho biết: “Giải tuyển chọn Olympic 2028 sẽ rất thú vị và việc lọt vào đội tuyển sẽ rất khó khăn. Ai nấy đều đang tập luyện chăm chỉ với sự hỗ trợ của huấn luyện viên và công nghệ thông minh. Bạn phải thể hiện phong độ tốt nhất và có thể cần thêm may mắn, bởi sẽ có rất nhiều người chạy nhanh tham gia. Không thể làm gì nếu tụt lại sau, vì vậy tư duy chắc chắn đã thay đổi.” 

Giải tuyển chọn ở rất xa, và có thể sẽ có nhiều chân chạy đạt sub-2:09 trước đó.

“Khi chúng ta bước vào giải tuyển chọn năm 2028, bối cảnh marathon nam Hoa Kỳ có thể sẽ rất khác thời điểm diễn ra giải tuyển chọn năm 2024“, Ford nói. “Thật tuyệt vời khi được tham gia, và được bao quanh bởi rất nhiều chân chạy xuất sắc. Điều đó giúp bạn luôn sẵn sàng. Tôi đã có một màn trình diễn khá tốt ở Boston, nhưng tôi biết để tiếp tục duy trì sự nổi bật, mình sẽ phải tiếp tục cải thiện.“

(VnRun dịch từ RW)