Đôi điều về giải New York Marathon

TSC New York City Marathon – giải thứ 6 và là giải chốt sổ World Majors – sẽ diễn ra tại New York, Hoa Kỳ, vào ngày Chủ nhật 5/11 tới. 50.000 chân chạy sẵn sàng tham gia vào sự kiện chạy bộ có quy mô lớn nhất thế giới này. 

Lật lại lịch sử, New York City Marathon được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1970. Ở giải mở màn, chỉ có 127 chân chạy sải bước trên cung đường gồm nhiều vòng chạy quanh công viên trung tâm (Central Park), và chỉ 55 người hoàn thành. Nhà vô địch đầu tiên là một lính cứu hỏa mang tên Gary Muhrcke với thành tích 2:31:38. Năm tiếp theo, Beth Bonner không chỉ là chân chạy nữ đầu tiên vô địch giải mà lập luôn kỷ lục thế giới 2:55:22.

Năm 1976 đánh dấu một thay đổi mang tính bước ngoặt khi giải chạy theo cung đường mới đi qua 5 khu vực. Đó cũng là lần đầu tiên giải xuất phát tại cầu Staten và kết thúc ở cầu Verrazzano-Narrows – cho đến nay đây vẫn là biểu tượng của giải khi rất đông chân chạy băng qua cây cầu dây văng dài 4km này.

Quy mô giải liên tục và trở thành sự kiện tâm điểm của cộng đồng chạy bộ Hoa Kỳ, nhất là trong thập niên 1980. Số người hoàn thành cự ly tăng gần như gấp đôi trong thời gian này, từ 12.512 năm 1980 lên 24.659 năm 1989.

Thập niên 1990 đánh dấu chuyển biến về chất với sự tham dự của các chân chạy từ Kenya, Ethiopia và các nước Đông Phi. Năm 1997, số người hoàn thành giải lần đầu vượt mốc 30.000 rồi thành 40.000 vào năm 2009, và đạt con số kỷ lục 53.627 vào năm 2019. Giải bị hoãn năm 2020 do dịch Covid-19 và hạn chế số người tham dự hơn trong năm 2021 với 33.000 người tham dự, trước khi trở lại quy mô bình thường vào năm ngoái.

Cung đường bắt đầu ở phía tây nam cầu Verrazano-Narrows Bridge ở Staten, đưa các chân chạy qua Brooklyn, Queens, Manhattan, Bronx, trước khi quay lại Manhattan để về đích ở Central Park. Cung đường đi qua bốn cây cầu lớn vắt ngang bốn tuyến đường thủy quan trọng, cùng một số địa điểm nổi tiếng như Bảo tàng Guggenheim, Bảo tàng nghệ thuật Metropolitan, Empire State Building.

Dù cung đường phần lớn bằng phẳng nhưng cũng có nhiều con dốc, tổng độ cao đạt được là 268m, nên New York không được coi là giải đua hợp với tốc độ như Berlin hay Chicago. Thành ra so với các giải, kỷ lục giải không cao lắm (đều thuộc về các chân chạy kenya), kỷ lục nam do Geoffrey Muttai lập năm 2011 với thời gian 2:05:06, trong khi kỷ lục nữ (2:22:31) do Margaret Okayo lập năm 2003.

Kỷ lục thế giới năm 1976 của Beth Bonner không phải kỷ lục thế giới duy nhất được lập ở giải nhưng cho đến nay chưa có kỷ lục nam nào được lập tại New York City Marathon. Đáng nhớ là là trong 3 năm liên tục (1978 – 1980), chân chạy người Na Uy Grete Waitz lập 3 kỷ lục thế giới liên tục – 2:32:30 (1978), 2:27:33 (1979) và 2:25:42 (1980). Bà cũng lập kỷ lục số lần vô địch khi có tới 9 lần đứng ở bục nhận giải cao nhất trong vòng 11 năm tham dự.

Sau bà là chân chạy Kenya Mary Keitany với 4 lần chiến thắng vào các năm 2014, 2015, 2016 và 2018. Huyền thoại người Anh Paula Radcliffe chiến thắng 3 lần vào các năm 2004, 2007, 2008. Có tới 5 chân chạy nữa khác đã chiến thắng 2 lần ở New York là Nina Kuscsik (1972, 1973), Miki Gorman (1976, 1977), Tegla Loroupe (1994, 1995), Margaret Okayo (2001, 2003) và Jeļena Prokopčuka (2005, 2006).

Chân chạy nam chiến thắng nhiều lần nhất là Bill Rogers (Hoa Kỳ) với 4 lần liên tục vô địch từ 1976 đến 1979; tiếp đó là Alberto Salazar với 3 lần chiến thắng (1980, 1981, 1982). Nhưng có tới 8 chân chạy nam lên ngôi 2 lần gồm: Tom Fleming (1973, 1975), Orlando Pizzolato (1984, 1985), German Silva (1994, 1995), John Kagwe (1997, 1998), Martin Lel (2003, 2007), Marilson Gomes dos Santos (2006, 2008), Geoffrey Mutai (2011, 2013) và Geoffrey Kamworor (2017, 2019).

Với giải 2023, khá nhiều chân chạy xuất sắc sẽ vắng mặt. Đương kim vô địch Evans Chebet và Geoffrey Kamworor cùng chân chạy Ethiopia từng 2 lần về nhì Mosinet Geremew,  đều rút lui trước giải. Á quân nữ năm ngoái Lonah Chemtai Salpeter (Israel), nhà vô địch nữ London Marathon 2022 Yalemzerf Yehualaw (Ethiopia) và người giành HCV giải vô địch thế giới 2022 Gotytom Gebreslase (Ethiopia) cũng không thể góp mặt.

Sự vắng mặt của Chebet là đáng kể nhất khi anh liên tục vô địch 3 giải Majors tham dự gần đây (Boston 2022, New York 2022, Boston 2023) và được coi là ứng cử viên tranh vé tham dự Olympic Paris 2024. Tuy nhiên ngay sát giải, một tên tuổi khác là chân chạy vô địch marathon thế giới năm 2022 Tamirat Tola sẽ tham dự và được đánh giá là ứng viên nặng ký nhất. Tola giành HCB tại giải vô địch điền kinh thế giới 2017 và lên ngôi năm ngoái với thời gian kỷ lục của giải 2:05:36. Trước đó anh giành HCĐ 10.000m ở Olympic Rio 2016. Anh đang hướng đến chiến thắng đầu tiên tại New York sau 2 lần đều về thứ 4 tại các năm 2018 và 2019.

Những chân chạy siêu sao khác hứa hẹn ngáng đường Tamirat Tola là HCB giải vô địch thế giới 2023 Teferi (2:06:43), HCB Olympic Tokyo 2021 Abdi Nageeye (2:04:56), nhà vô địch TCS New York City Marathon 2021 Albert Korir (2:08:03), chân chạy 2 lần á quân Shura Kitata (2:04:49), chân chạy giữ kỷ lục marathon của Bắc Mỹ Cam Levins (2:05:36), và chân chạy vô địch giải United Airlines NYC Half Marathon 2023 Zouahir Talbi (2:08:35). 

Một chân chạy đáng chú ý khác dù chỉ mới ra mắt vào năm nay là Walelegn. Chân chạy người Ethiopia này có PR đứng thứ 5 trong số các siêu sao chạy dự giải (2:05:27) và có hành trang không hề tồi. Anh giành HCĐ giải Half Marathon thế giới năm 2020, vô địch các giải Seoul Marathon, Istanbul Half Marathon, và New Delhi Half Marathon.

Giải nữ gồm rất nhiều ngôi sao nên mức độ cạnh tranh sẽ gay gắt. Có tới 5 chân chạy có thành tích tốt nhất đạt sub-2:18 – chỉ giải London năm nay là có nhiều hơn. Trong số này phải kể đến cựu kỷ lục gia thế giới Brigid Kosgei (2:14:04), người giữ kỷ lục thế giới 10.000m và half-marathon Letesensbet Gidey (2:16:49), đương kim vô địch Olympic Peres Jepchirchir (2:17:16), nhà vô địch giải Boston 2023 Hellen Obiri (2:21:38) và đương kim vô địch giải Sharon Lokedi (2:21:38). 

Năm ngoái, Lokedi mới ra mắt nội dung marathon nhưng trở thành người thứ 8 vô địch ngay ở lần xỏ giày đầu tiên (2:23:23), tuy nhiên sau đó cô vắng bóng ở hầu hết thời gian còn lại vì chấn thương, thậm chí phải rút lui khỏi giải Boston hồi tháng 4. Hellen Obiri cũng ra mắt năm ngoái, chỉ về thứ 6 nhưng rồi năm nay đã chiến thắng giải Boston Marathon một cách bất ngờ. Cô đang giữ kỷ lục quốc gia Kenya ở cự ly 3000m, 2 lần giành huy chương Olympic và 7 lần đứng trên bục nhận giải thế giới. 

Năm ngoái chấn thương khiến Jepchirchir không thể bảo vệ chức vô địch giành được năm 2021 nên năm nay chân chạy 29 tuổi này tràn đầy động lực. Cô đã vô địch các giải majors New York hon, Boston, giành HCV Olympic, 3 lần vô địch half marathon giải thế giới, và thành tích 2:22:39 năm 2021 chỉ kém kỷ lục giải có 8 giây. Vì thế chân chạy này luôn là ứng cử viên nặng ký cho bất kỷ giải marathon nào.

Cựu kỷ lục gia thế giới Kosgei (mới bị Tigist Assefa lấy mất danh hiệu tại giải Berlin 2023) cũng lần đầu dự giải. Cô giành HCB Olympic 2021 và có trong tay 5 chức vô địch World Marathon Majors nên không ai coi nhẹ kinh nghiệm cũng như khả năng của cô. Nếu thể hiện đúng phong độ, Kosgei hoàn toàn có thể lần thứ 6 bước lên bục cao nhất một giải marathon danh giá. 

Lần đầu tiên trong lịch sử giải New York, nhà vô địch Boston Marathon, HCV Olympic cũng như cựu kỷ lục gia thế giới sẽ cùng so tài, hứa hẹn những màn bứt phá đầy hấp dẫn ở nội dung nữ, trong khi khả năng chiến thắng giải nam để ngỏ cho mọi elite (do thiếu một chân chạy vượt trội). Câu trả lời ai lên ngôi sẽ có vào ngày Chủ nhật 5/11 tới.

Danh sách người chiến thắng giải trong 10 mùa gần đây

(VnRun tổng hợp)