Ngày 26 tháng 7 năm 1983, VĐV người CH Séc Jarmila Kratochvílová tới dự giải Olympiapark Meeting ở sân vận động Olympic Munich với ý định thử tốc độ cho cự ly 200m. Sau khi bị chuột rút, bà quyết định chuyển sang chạy 800m. Kết quả 1 phút 53 giây 28 của bà gây sốc cho làng chạy bộ thế giới và cho tới nay, sau 40 năm, đây vẫn là kỷ lục tồn tại lâu nhất.
Màn trình diễn này khiến bà đưa ra quyết định táo bạo là tham dự 2 cự ly 400m và 800m tại giải vô địch thế giới ở Helsinki vào tháng sau. Đang đạt phong độ nên bà chiến thắng cự ly 800m với thành tích 1 phút 54 giây 68 và lập kỷ lục thế giới cự ly 400m (47 giây 99), dù rằng chỉ 2 năm sau đối thủ lớn nhất của bà (VĐV Marita Koch của Đông Đức) phá khi chạy đạt 47 giây 60 ở Áo. Cho đến nay, đây vẫn là thành tích chạy 400m nhanh nhất lịch sử.
Cả 2 kỷ lục đều bị coi là không thể chạm tới. Một số người buộc tội 2 bà dùng doping. Kratochvílová, hiện 72 tuổi, luôn phủ nhận rằng mình đã dùng chất cấm. Cả bà và HLV lúc đó, Miroslav Kvac, cho biết thành tích của bà là do làm việc tay chân suốt thời thơ ấu ở nông trại, rèn luyện chăm chỉ lúc theo đuổi nghiệp thể thao, và dùng nhiều vitamin B12.
Kratochvílová khẳng định năm 2017: “Tôi không bao giờ sử dụng chất cấm. Còn về thể hình của tôi, khi các bạn tập luyện chăm chỉ như thế, các bạn phải hy sinh một số nét đẹp. Phụ nữ phương Tây không tập luyện chăm chỉ như tôi”.
Theo báo cáo, lúc đó Kratochvílová hào hứng đến nỗi tập luyện từ 4 giờ sáng và không nghỉ buổi chiều. Thậm chí bà vẫn chạy trên mặt hồ đóng băng với giày có đế gai do đường chạy bị băng tuyết phủ kín vào mùa đông. Ngay sau khi phẫu thuật gân Achilles, Kratochvílová chạy các bài lặp lại với một chân dưới bể bơi, mặc áo trọng lượng và đeo mặt nạ phòng độc để hạn chế hít thở.
Trong suốt sự nghiệp, bà phá 24 kỷ lục các cự ly 100m đến 800m của CH Czech. Lúc mới chạy, bà tập trung vào các cự ly nước rút nhưng lại giành huy chương bạc 400m ở Olympic Moscow 1980 và giải vô địch châu Âu năm ở Athens (Hy Lạp). Ở cả 2 giải, người thắng bà đều là Marita Koch.
Trước khi bị bà phá vào năm 1983, kỷ lục thế giới 800m (1 phút 53 giây 43) do VĐV người Nga Nadezhda Olizarenko thiết lập khi giành HCV tại Olympic 1980. Mọi con mắt đồ dồn vào màn trình diễn của Kratochvílová nhưng cần nhớ rằng bà chỉ hơn chân chạy người Nga có 15% giây. Không may là Olizarenko bị lãng quên vì kỷ lục của bà chỉ tồn tại được 3 năm.
Trong thời gian chuẩn bị cho Giải vô địch thế giới năm 1983 ở Helsinki, người ta biết rằng Koch đang tập trung vào các cự ly chạy nước rút và chạy tiếp sức. Điều này ảnh hưởng đến kế hoạch của Kratochvílová và nhắm tới 2 nội dung 400m và 800m. Chân chạy 32 tuổi người CH Séc này đã quyết định thực hiện một lịch trình khó khăn để giành hai HCV.
Khó khăn nhất là vào ngày 9 tháng 8 (thứ Ba) khi bà chiến thắng trong lượt chạy bán kết 400m với thành tích 51 giây 08 và chỉ 35 phút sau đó lại thắng chung kết nội dung 800m với thành tích 1 phút 54 giây 68. Rồi ngày hôm sau, bà kết thúc cự ly 200m sau 23 giây 20 trước khi đạt thành tích 47 giây 99 trong lượt chạy chung kết 400m để phá kỷ lục thế giới 48 giây 16 của kỳ phùng địch thủ Koch.
Năm sau, Kratochvílová lỡ mất Olympic vì khối Đông Âu tẩy chay Thế vận hội Los Angeles. Bà rất nỗ lực trong 3 năm sau đó nhưng rồi giải nghệ khi chỉ về thứ 5 nội dung 800m ở giải vô địch thế giới năm 1987.
“Tất nhiên đó là một kỷ lục nhiều người nghi ngờ. Nhưng kỷ lục đó rất đáng nhớ. Tôi không biết liệu kỷ lục đó có bị phá trong lúc tôi còn sống hay không vì dù gì tôi cũng còn kém những 2 giây rưỡi. Trong điền kinh, kỷ lục là tấm huy chương không thể lấy đi nên cũng là ưu tiên của mọi VĐV. Nếu ai đó tiến sát được kỷ lục như tôi thì rõ ràng đó là chiến tích đáng tự hào”, Kỷ lục gia người Anh Keely Hodgkinson phân tích.
Tuy nhiên, vẫn có hy vọng một ngày nào đó kỷ lục này sẽ bị phá. Kratochvílová cũng giữ kỷ lục thế giới cự ly 400m trong nhà với thành tích 49 giây 59 suốt 41 năm nhưng vào đầu năm nay chân chạy Femke Bol của Hà Lan vượt qua với thành tích 49 giây 26.
Bảng xếp hạng thành tích chạy 800m dành cho nữ qua mọi thời đại
1:53.28 Jarmila Kratochvílová (CH Séc) Munich, 7/1983
1:53.43 Nadezhda Olizarenko (Nga) Moscow, 7/1980
1:54.01 Pamela Jelimo (Kenya) Zurich, 8/2008
1:54.25 Caster Semenya (Nam Phi) Paris, 6/2018
1:54.44 Ana Quirot (Cuba) Barcelona, 9/1989
1:54.81 Olga Mineyeva (Nga) Moscow, 7/1980
1:54.94 Tatyana Kazankina (Nga) Montreal, 7/1976
1:55.04 Athing Mu (Hoa Kỳ) Eugene, 8/2021
1:55.05 Doina Melinte (Roumania) Bucharest, 8/1982
1:55.19 Maria Mutola (Mozambique) Zurich, 8/1994
1:55.19 Jolanda Ceplak (Slovakia) Heusden, 7/2002
(VnRun dịch từ AW)
