John McAvoy cùng 12 thanh niên có hoàn cảnh khó khăn tham gia một hành trình chưa từng có để đến vạch xuất phát của một trong những cuộc đua danh giá nhất thế giới: Ultra Trail du Mont Blanc.
Cuộc đua đầu tiên của John McAvoy là vì mạng sống, và rồi kết thúc trong một bốt điện thoại ở phía đông nam London. Bị đuổi bắt, McAvoy và đồng phạm bỏ lại xe cùng vũ khí rồi rời khỏi đường chính, tản ra để chạy trốn. Anh cởi bỏ quần đùi và áo phông trong lúc cố gắng cắt đuôi, chỉ còn tờ 20 bảng nhét trong tất.
McAvoy nhảy qua nhiều hàng rào, chạy nước rút qua các con phố và ngõ hẻm của Dartford khi nhìn thấy một con phố có bốt điện thoại. Không thấy bóng dáng đội ngũ truy đuổi, anh thở hổn hển, nhấc điện thoại và bắt đầu quay số của một người bạn mà anh biết sẽ đến đón mình.
Khi điện thoại bắt đầu đổ chuông, anh nghe thấy tiếng tiếng lốp xe nghiến trên mặt đường nhựa. Trong vài giây, quanh bốt điện thoại đứng đầy những người đàn ông được trang bị vũ khí và mặc áo chống đạn. Anh bị bắt vì tội âm mưu cướp có vũ trang.
John McAvoy mới 18 tuổi khi lần đầu tiên nhìn thấy bên trong phòng giam. Cũng như nhiều tội phạm trẻ tuổi ở Anh, đây chỉ là khởi đầu và tổng cộng, anh đã ở tù 10 năm.
Thế giới ngoài xa lắc
Hơn 16 năm sau lần đầu bị bắt, vẫn người đàn ông này, vẫn mặc áo phông và quần đùi, đang đứng trên một con đường đất ở Peak District. Một lần nữa anh lại bị vây quanh, nhưng lần này là một nhóm thanh niên với một số người bằng tuổi anh khi anh bị kéo ra khỏi bốt điện thoại đó. Tất cả đều mặc trang phục chạy địa hình và lắng nghe từng lời anh nói. “Rất nhiều người đã từ bỏ tôi khi tôi ở trong tù. Họ nghĩ tôi là kẻ vứt đi. Tôi đã phải tin vào bản thân mình. Tôi muốn nói với từng người trong số các bạn rằng những gì bạn có thể đạt được là vô hạn”, anh chia sẻ.
McAvoy đã dành phần lớn thời gian trong thập kỷ vừa qua để gửi những thông điệp như thế này đến lớp trẻ tuổi trên khắp nước Anh và châu Âu. Khi câu chuyện về quá khứ phạm tội và thay đổi đáng kinh ngạc của anh lan rộng, McAvoy đã được mời phát biểu tại các trường học, cao đẳng và các cơ sở dành cho tội phạm trẻ tuổi. Nhưng nhóm thanh niên đặc biệt này được tập hợp lại không do một tổ chức hay trường học nào mà bởi chính McAvoy.
Được Nike hỗ trợ, McAvoy hình thành Dự án Alpine Run, trong đó 12 thanh niên có hoàn cảnh khó khăn trên khắp nước Anh được chọn tham gia chương trình đào tạo kéo dài 6 tháng, giúp quen với chạy địa hình, kết nối với thiên nhiên và mở rộng tầm nhìn. Chương trình sẽ kết thúc ở vạch xuất phát của cuộc đua đường địa hình tiêu biểu nhất thế giới, Ultra Trail du Mont Blanc, diễn ra ở dãy núi Alps của Pháp vào tháng 8 này. Đó là một cơ hội mơ ước cho bất kỳ vận động viên chạy địa hình nào.
Mọi người tham gia đều được đưa vào các kế hoạch đào tạo để chuẩn bị cho cuộc đua nhưng cũng có cơ hội đi du lịch khắp đất nước để kết nối với các vận động viên và những nhân vật truyền cảm hứng, kể cả Eliud Kipchoge.
Câu chuyện của McAvoy là khá điển hình. Anh được nuôi dưỡng trong một cộng đồng tội phạm có tổ chức ở phía đông nam London. Hình mẫu của anh ngay từ khi còn nhỏ là người chú tên Micky McAvoy – người đã cùng dàn dựng vụ cướp Brink’s-Mat khét tiếng năm 1983, cướp đi vàng thỏi, kim cương và tiền mặt trị giá hơn 26 triệu. Cậu bé McAvoy, có cha qua đời trước khi cậu được sinh ra, sống dưới đôi cánh của người cha dượng tên Billy Tobin – cũng là một tên cướp ngân hàng khét tiếng khác đã ra tù khi John mới 8 tuổi. Tobin cho John tiếp xúc với cuộc sống thượng lưu: xe hơi đắt tiền, nhà hàng đẹp, kiếm tiền dễ dàng, đồng thời dạy anh không tin tưởng vào ‘hệ thống’ quanh mình. Tác động với cậu bé thật sự sâu sắc.
Khi McAvoy lớn hơn và ngày càng gắn bó với cha dượng, anh bắt đầu hiểu tiền đến từ đâu. Và anh bắt đầu học theo người hùng của mình.
Năm 16 tuổi, sau khi hoàn thành kỳ thi GCSE, John mua một khẩu súng ngắn cưa nòng – một dấu hiệu rõ ràng về ý định trong mắt cha dượng kiêm hình mẫu của anh. Trong vài năm tiếp theo, McAvoy bắt đầu kiếm được tiền từ mạng lưới cướp chuyên nghiệp. Anh sẽ theo đuôi các xe tải chở tiền mặt, xác định mục tiêu tiềm năng, cung cấp thông tin quan trọng cho cấp trên, kể cả Tobin.
Không mất nhiều thời gian trước khi anh bắt đầu tham gia vào những hoạt động nghiêm trọng hơn, nhưng McAvoy không hề hay biết rằng mình và các thành viên trong mạng lưới đang bị cảnh sát theo dõi, cuối cùng dẫn đến việc anh bị bắt. McAvoy bị kết án 5 năm tù vì tội âm mưu ăn cướp và sở hữu súng. Tobin bị bắt với tội danh tương tự vài tuần trước và kể từ đó chưa bao giờ ra tù.
Thấu cảm và mục đích
Mãi cho đến khi McAvoy ngồi tù lần thứ hai – cũng vì tội cướp có vũ trang – thì anh mới tìm được hướng đi mới. Giống như nhiều thay đổi quan trọng khác, anh bắt đầu với một khoảnh khắc sinh ra từ mất mát. Tháng 11 năm 2009, trong một lần gọi điện thoại cho gia đình, McAvoy được thông báo rằng một trong những người bạn thân nhất của anh, Aaron, đã bị tai nạn ô tô trong khi chạy trốn ở Hà Lan. Aaron, cùng với hai người khác, đã chết.
Đêm hôm sau, McAvoy xem lại một đoạn phim ghi lại cảnh Aaron bên trong cửa hàng bị cướp. “Máy quay bị đơ và tôi nhớ mình đã nhìn vào mắt Aaron. Đó là những khoảnh khắc cuối cùng nhất trong cuộc đời cậu ấy. Cậu ấy đánh mất mạng sống vì theo đuổi tiền bạc. Cậu ấy bằng tuổi tôi, và chưa bao giờ đạt được tiềm năng của mình” anh chia sẻ.
Nhận thức phũ phàng này khiến McAvoy bắt đầu một loạt cuộc trò chuyện nghiêm túc và đau đớn với chính mình. “Tôi nhớ mình đã ngồi trong phòng giam đó. Cảm giác thật tồi tệ. Tôi nghĩ về cha dượng, giờ chỉ là một ông già dành phần lớn cuộc đời trong trại giam. Tôi nghĩ mình đang thua cuộc mất rồi”.
Nơi duy nhất để anh thoát khỏi bốn bức tường nhà tù là phòng tập thể dục. Nhưng thời gian tập theo quy định là không đủ. McAvoy nhận thấy một tù nhân khác sử dụng máy chèo thuyền lâu hơn thời hạn quy định do đang gây quỹ từ thiện, vì thế anh quyết định gom đủ tài trợ từ các bạn tù và thăm gia đình để được phép sử dụng phòng tập thể dục lâu hơn. Anh không biết rằng việc đó sắp thay đổi cuộc đời mình như thế nào.
McAvoy nhớ lại: “Tôi không biết mình đang làm gì. Nhưng tôi chỉ nhớ mình đã hoàn toàn siêu thoát khỏi nơi đó. Nó giống như một cánh cổng. Mọi người đã không nói chuyện với tôi trong hơn hai giờ mỗi ngày. Và tôi cảm thấy thật tuyệt vời”. Trong những tuần sau đó, McAvoy dấn thân vào thử thách đạt một triệu mét trong một tháng. Sau đó, tận hưởng cảm giác hành động có mục đích và thành tích, anh hỏi liệu có thể tiếp tục chèo thuyền không. Nhận được cái gật đầu, anh đã có thêm một tháng nữa, một triệu mét nữa và quyên được nhiều tiền hơn.
Không có gì ngạc nhiên khi McAvoy trở nên khỏe mạnh hơn. Một buổi tập của anh đã thu hút sự chú ý của Darren Davis, người đang làm việc trong phòng tập thể dục của nhà tù. Cảm thấy mình nhận ra điều gì đó đặc biệt, Davis thực hiện một số nghiên cứu và đưa cho McAvoy một số kỷ lục máy chèo thuyền trong nhà, bắt đầu mối quan hệ hợp tác và tình bạn sau đó sẽ thay đổi cả hai người.
Được nhà tù cho phép và Davis khuyến khích, chỉ với thức ăn trong tù và những gói đường hạt, McAvoy phá kỷ lục của Anh về cự ly marathon trên máy chèo thuyền Concept 2 tới 7 phút.
Khi McAvoy nằm dài trên sàn phòng tập thể dục, kiệt sức nhưng phấn khởi, Davis nói ra điều cần nói: “John, nếu anh quay lại nơi này sau khi ra tù, đó sẽ là trò hề lớn nhất mà tôi từng thấy với tư cách là một sĩ quan quản giáo. Anh không thể lãng phí tài năng của mình”.
Đó là một khoảnh khắc thấu cảm khác. Sau ngần ấy năm McAvoy phấn đấu để thành công trong mắt đồng nghiệp, anh đã tìm thấy ý nghĩa và mục đích mới ở một tài năng mà anh chưa bao giờ biết mình có: “Tôi nhận ra rằng mình có thể sử dụng cơ thể để làm điều gì đó tích cực trong cuộc sống và đạt được điều gì đó tốt đẹp“.
McAvoy tiếp tục phá 3 Kỷ lục Thế giới và 8 Kỷ lục nước Anh trên máy chèo thuyền của nhà tù. Trong suốt thời gian đó, Davis đã đọc nhiều cuốn sách về thể thao và điền kinh, khuyến khích McAvoy cố gắng hơn nữa. McAvoy khẳng định: “Nhà tù không thay đổi tôi. Tôi thay đổi vì chính tôi muốn thay đổi. Và tôi thay đổi vì tôi đã gặp Darren, người vượt lên tất cả để giúp tôi thay đổi”.
Sau thời gian thụ án, McAvoy được trả tự do năm 2012. Ở tuổi 29, anh ra đi với mục đích mới: trở thành một vận động viên. Anh bắt đầu làm việc trong vai trò là huấn luyện viên cá nhân và người hướng dẫn thể dục, cắt đứt mọi mối quan hệ với những người quen trong cuộc sống cũ. “Tôi không muốn mang theo bất cứ thứ gì từ quá khứ vào tương lai. Tôi biết những thứ đó độc hại như thế nào”.
McAvoy tiếp tục theo đuổi chèo thuyền, sau đó chuyển sang chạy bộ, đi xe đạp và bơi lội, kết hợp các kỹ năng của mình để thi đấu tại các sự Ironman trên toàn quốc. Câu chuyện cuộc đời anh được viết thành cuốn sách Redemption năm 2016. Anh xuất hiện nhiều trên truyền thông và vào năm 2017 và được Nike ký hợp đồng. “Thông qua sức mạnh của thể thao,” như John thích nói, anh thực hiện các chuyến đi khắp châu Âu để dự các trại huấn luyện và thi đấu. Và chính thời gian ở trong núi, cuối cùng anh cũng cảm thấy mình thuộc về nơi này.
Năm 2019, Bộ trưởng Nội vụ xóa bỏ án chung thân của McAvoy, cho phép anh ta ra nước ngoài mà không cần xin phép. Anh bắt đầu dành nhiều thời gian hơn ở Alps, rồi chuyển đến Alpe D’Huez. Nhưng dù cảm thấy an cư, anh nhận ra mình hơi lạc lõng: “Tôi nhận ra rằng mình không thực sự có được sự pha trộn giữa các nhóm nhân khẩu học khi đến với dãy Alps. Tôi cảm thấy mình có nghĩa vụ phải tạo cơ hội cho những người trẻ tuổi, họ thường không bao giờ được đặt chân đến những nơi thế này”.
Là đại sứ của tổ chức từ thiện dành cho giới trẻ Football Beyond Borders (FBB), McAvoy gọi điện cho một đầu mối ở đó và bắt đầu vạch ra kế hoạch. Jasper Kain, đồng sáng lập của FBB, và là người giúp John điều phối Dự án Alpine Run, cho biết: “Chúng tôi biết có thể có cách khác, nhưng bạn phải cho mọi người thấy và dẫn dắt bằng tấm gương”.
“Ý tưởng rằng chúng tôi đưa những người trẻ tuổi khác xa với hình mẫu chạy địa hình thông thường và đảm nhận tất cả những điều phức tạp đi kèm thực sự thú vị, nhưng không phải không có thách thức”, Kain nhấn mạnh. Theo anh thì bộ chương trình không chỉ là một kỳ nghỉ. Ngay cả sau khi các quy tắc cơ bản được thống nhất vào tối thứ Sáu, những kỹ năng làm việc với giới trẻ của anh ấy vẫn được sử dụng khi một số người trong nhóm không thể trấn định.
Kain mang đến một thập kỷ kinh nghiệm từ FBB cho việc thành lập Youth Beyond Borders, và đặc biệt là để làm việc cho Dự án Alpine Run: “Đó là việc biến chạy bộ và tất cả những lợi ích có được từ nó trở nên dễ tiếp cận, đầy khát vọng và đáng tin cậy. Rất nhiều tên tuổi lớn trong lĩnh vực chạy dài, một số bạn trẻ thực sự không liên quan. Vì vậy, ý tưởng là nâng cao hoạt động chạy bộ và bằng cách cung cấp những trải nghiệm này, chạy bộ sẽ mang lại lợi ích cho họ”.
Bình minh mới
Chỉ vài năm trước, cuộc đời của David (một học viên thuộc dự án Alpine Run) đi theo một quỹ đạo rất khác. “Tôi đã gặp rắc rối, đánh nhau, ăn cắp và điều đó cứ luẩn quẩn“, anh nói. Khi còn là một thiếu niên, David thừa nhận mình rơi vào ‘nhầm chỗ’. Anh thẳng thắn nói về cuộc sống trước đây, từ khi lớn lên trong sự chăm sóc cho đến khi trở thành thành viên của một nhóm trộm ô tô để bán. Thật khó để tưởng tượng tội phạm và bạo lực lại có trong một người với vẻ nhút nhát và hướng nội như anh.
Bị luật pháp sờ gáy, David trải qua 18 tháng trong một trại giáo dưỡng gần Hastings, trở thành một trong số 52% thanh niên lớn lên với tiền án. Khi ở trong trại giam dành cho phạm nhân trẻ tuổi, David có 90 phút rảnh rỗi hàng ngày. Nơi duy nhất anh muốn đến là phòng tập thể dục. Và giống như McAvoy trong môn chèo thuyền, David nói rằng sau lần chạy đầu tiên trên máy chạy bộ, anh đã trải nghiệm một cảm giác sau rốt sẽ thay đổi cuộc đời anh. “Tôi không thể giải thích. Tôi không có lời nào – đó thực sự là cảm giác tuyệt vời nhất tôi từng có”.
Những cảm giác mãnh liệt của người chạy bật lên giữa sự nhàm chán của việc bị giam giữ đã khiến anh quay trở lại. Mỗi lần trở lại phòng tập, anh lại tập chăm chỉ hơn, để chạy nhanh hơn và xa hơn. “Tôi cứ tập luyện ngày càng nhiều. Và tôi tiếp tục chạy nhanh hơn, nhưng tôi vẫn có cảm giác tuyệt vời như vậy, và tôi yêu cảm giác đó”.
Một trong những quản giáo nhận thấy tiềm năng của David và khuyến khích anh tham gia một câu lạc bộ chạy bộ sau khi được phóng thích, cuộc đời của David bắt đầu thay đổi khi anh chạy bộ ngày càng tốt. Hiện đang sống với một gia đình nhận nuôi gần Hastings, David có tố chất của chân chạy ưu tú, với mục tiêu đạt mốc 2:30 ở giải Valencia Marathon vào tháng 12 này, còn trước đó là chuyến đi đến Pháp mà anh mong đợi.
Vào cuối tuần, trong nhóm chạy thì David luôn ở phía trước cùng với McAvoy. Không thể không đưa ra những so sánh trực tiếp câu chuyện của anh với McAvoy, mà David nói rằng đã truyền cảm hứng trực tiếp cho anh. “Tôi thấy mình là phiên bản trẻ hơn của John“.
Là người chạy giỏi nhất nhóm, với những mục tiêu cao hơn hẳn những người khác, David rõ ràng đã đóng góp rất nhiều cho dự án và đặt ra tiêu chuẩn cao cho những người khác khao khát. Nhưng đối với David, người hiện đang làm thợ lợp mái nhà trong khi làm lại cuộc đời và theo nhiều cách là xây dựng lại bản sắc của mình thông qua chạy bộ, thì đó là yếu tố xã hội mà anh có được – nhóm đã kéo anh ra khỏi vùng an toàn. “Nếu sáu tháng trước bạn nói rằng tôi sẽ đi với những người tôi không biết, thì tôi không nghĩ mình có thể tự làm điều đó”, anh nói.
Nhiều người trong nhóm không có kinh nghiệm. Điểm chung là họ có những câu chuyện đáng kinh ngạc về lòng dũng cảm, một số người đang chịu sang chấn hoặc thử thách mà họ đang cố gắng vượt qua, có thể là tình trạng vô gia cư, mất cha mẹ, bạo lực gia đình, rối loạn ăn uống hoặc dính líu đến bạo lực băng đảng.
Sau nhiều nỗ lực, rõ ràng là một số người trong nhóm đã gắn bó với nhau để vượt qua những thử thách này. Phương thức xây dựng tình bạn, kết nối với không gian xanh và lợi ích từ chạy bộ dường như là một công thức chiến thắng. Kain nói: “Đó là một nhóm rất đa dạng, từ năng lực thể chất, bản sắc văn hóa và tâm lý, nhóm đại diện cho một mặt cắt thực sự của nước Anh hiện đại”.
Khoảng 1 tỷ bảng Anh tài trợ cho các dịch vụ dành cho thanh niên trên khắp nước Anh và xứ Wales bị cắt giảm trong thập kỷ qua, nhu cầu đối với các dự án đổi mới để thu hút những người trẻ tuổi từ các cộng đồng lao động là cấp thiết.
Dự án cũng có thể đang đi tiên phong trong nỗ lực mở ra con đường tiếp cận các nhóm nhân khẩu học mới không thuộc tầng lớp trung lưu và da trắng điển hình bên ngoài nước Anh. Chris Edmunds, Giám đốc cấp cao về phát triển kinh doanh EMEA của nhà tài trợ dự án Nike JD, cho biết: “Hy vọng là sẽ mở rộng được dự án này trên khắp châu Âu, kết nối với các đối tác tương tự ở những nơi như Barcelona hoặc Paris”.
Edmunds lần đầu tiên nghe về câu chuyện của McAvoy trên đài phát thanh khi đang lái xe về nhà và nhìn thấy cơ hội. Nike, thông qua JD Sports, huy động được hơn 20.000 bảng tài trợ cho một năm thử nghiệm của Dự án Alpine Run, hy vọng dự án sẽ tiếp tục và có khả năng được nhân rộng trong những năm tới. Edmunds nói: “Không có mối quan hệ thương mại nào ở đây. JD Sports và Nike chỉ tham gia vào việc này từ góc độ vì cộng đồng”.
Sẽ rất thú vị để theo dõi liệu Dự án Alpine Run có mở rộng quy mô hay không và sẽ như thế nào trong những năm tới. Trong thời gian chờ đợi, trọng tâm là đưa những người tham gia đến vạch xuất phát UTMB vào tháng 8.
Không phải ai cũng có thể chạy địa hình ở Alpine, và không phải ai cũng có thể phá kỷ lục thế giới về chèo thuyền máy, nhưng hy vọng rằng McAvoy và các thành viên Alpine Runners có thể mang đến cho nhiều người trẻ hơn cơ hội xỏ giày chạy địa hình và đi theo một con đường mới, tốt đẹp hơn và viên mãn hơn.
(VnRun lược dịch từ Runner’s World UK)
